Ο αγώνας ενάντια στο αυταρχικό καθεστώς της 21ης Απριλίου δεν ήταν μονοδιάστατος. Δημόσιες τοποθετήσεις κορυφαίων προσωπικοτήτων των γραμμάτων και της πολιτικής, δημιουργία αντιστασιακών οργανώσεων, εκρήξεις αυτοσχέδιων βομβών και φυσικά η ανάπτυξη του φοιτητικού κινήματος αποτέλεσαν βασικούς πυλώνες της αντίστασης στην Ελλάδα.

Η καταπάτηση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των πολιτικών ελευθεριών συνιστούσε πρακτική του καθεστώτος της 21ης Απριλίου. Παρακολουθήσεις πολιτών, συλλήψεις και βασανισμοί, δίκες σε έκτακτα στρατοδικεία και εξοντωτικές ποινές φυλάκισης, καθώς και εκτοπισμοί σε στρατόπεδα πολιτικών κρατουμένων, χρησιμοποιήθηκαν ως μέσα καταστολής κάθε αντίδρασης.

Τα παρακάτω τεκμήρια αποτελούν μέρος του υλικού που παρουσιάζεται στην έκθεση.

Βασική προτεραιότητα των πραξικοπηματιών της 21ης Απριλίου υπήρξε η οργάνωση της προπαγάνδας του καθεστώτος μέσω της προβολής των “επιτευγμάτων” του και της κατασυκοφάντησης κάθε αντιδικτατορικής εκδήλωσης. Ο κατ’ εξοχήν ιδεολογικός λόγος της δικτατορίας, εδραιωμένος στις έννοιες της εθνικοφροσύνης και του αντικομμουνισμού, επιχειρήθηκε να επιβληθεί στην ελληνική κοινωνία μέσα από εκδηλώσεις, ομιλίες και προπαντός την ισχύ των μέσων ενημέρωσης.

Τα παρακάτω τεκμήρια αποτελούν μέρος του υλικού που παρουσιάζεται στην έκθεση.

Ήδη από τον Ιούλιο του 1946, με τη μεταβολή των διπλωματικών συνθηκών υπέρ της ελληνικής πλευράς στο ζήτημα των Δωδεκανήσων, η Ελλάδα απέσπασε τη συγκατάνευση του Βρετανού υπουργού Εξωτερικών για τη «διακριτική» αποστολή στα νησιά Ελλήνων κρατικών λειτουργών προκειμένου να συμμετάσχουν στη βρετανική διοίκηση, να ενημερωθούν για τις ανάγκες της περιοχής και έτσι να προετοιμάσουν το έδαφος για την Ένωση. Συνεπώς, όταν έφτασε η μεγάλη στιγμή, μετά την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης, οι ελληνικές Αρχές ήταν έτοιμες να αναλάβουν το δύσκολο έργο τους.

Ο διπλωματικός αγώνας που οι ελληνικές κυβερνήσεις καλούνταν να διεξαγάγουν, προκειμένου να διασφαλίσουν οριστικά κι επίσημα την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στο ελληνικό κράτος, δεν ήταν εύκολος. Θεσμικά, η τύχη των νησιών ήταν ενταγμένη στο ευρύ πλαίσιο των διαπραγματεύσεων των Συνθηκών Ειρήνης μεταξύ νικητών και ηττημένων του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά, πολιτικά, εξαρτιόταν από την εύθραυστη ισορροπία δυνάμεων και τα συμφέροντα των πρωταγωνιστών του ψυχροπολεμικού κόσμου που μόλις αναδυόταν.

Μία ημέρα μετά την επίσημη συνθηκολόγηση της Γερμανίας, ο στρατιωτικός διοικητής των Δωδεκανήσων, υπέγραψε στη Σύμη, στις 8 Μαΐου 1945, το πρωτόκολλο παράδοσης των γερμανικών φρουρών στις συμμαχικές δυνάμεις. Η γερμανική κατοχή είχε λήξει. Παντού, στα νησιά, οι βρετανικές δυνάμεις και οι άνδρες του Ιερού Λόχου γίνονταν δεκτοί με ενθουσιασμό.

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν ο καταλύτης που θα άλλαζε την παγιωμένη κατάσταση στο ζήτημα των Δωδεκανήσων, συμπαρασύροντας στη δίνη του σχέδια, ελπίδες και διπλωματία. Με την κήρυξη του πολέμου από την Ιταλία, πολλοί Δωδεκανήσιοι έσπευσαν να καταταγούν στο «Σύνταγμα Δωδεκανησίων Εθελοντών» που συγκρότησε ο Ελληνικός Στρατός, ενώ κι άλλοι πολεμούσαν με διάφορες μονάδες. Αλλά και μετά την ελληνική συνθηκολόγηση, οι Δωδεκανήσιοι θα συνέχιζαν στον τόπο τους την αντίσταση ενάντια σε Ιταλούς και Γερμανούς με επιδρομές, δολιοφθορές και κατασκοπεία.