«[…] Ἐφρόντισα λοιπὸν ὅσον ἐμπόρεσα νὰ ρίψω μόνον τὰ πρῶτα θεμέλια πολιτεύματος ἐλευθέρου, τὰ ὁποῖα, ἂν δὲν ἀνατραπῶσιν ἀφ’ ὅσους σχεδιάζουν τὴν ἀνατροπήν των, ἠμποροῦν νὰ χρησιμεύσουν δι’ ἄλλους ἐμπειροτέρους ἀπ’ ἐμέ, διὰ νὰ ἐπεικοδομήσωσιν οἰκοδομὴν λαμπρὰν καὶ ἀξίαν τῆς Ἑλλάδος».
Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, επιστολή προς τον Αδαμάντιο Κοραή, 24 Μαρτίου 1823.
Οι συνταγματικές αναζητήσεις που ξεκινούν με τη σκέψη των Διαφωτιστών αποκτούν υπόσταση με το φιλελεύθερο Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος, το οποίο εισάγει τους επαναστατημένους Έλληνες στον οργανωμένο πολιτικό βίο.
Τα επαναστατικά συντάγματα που ακολουθούν, ο Νόμος της Επιδαύρου (Άστρος 1823) και το Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος (Τροιζήνα 1827), επιβεβαιώνουν τη βούληση των επαναστατών να προσδιορίσουν το ανεξάρτητο κράτος τους με όρους πολιτικής νομιμότητας. Μετά την περίοδο της απόλυτης μοναρχίας του Όθωνα, και σε συνέχεια του κινήματος της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, ψηφίζεται το Σύνταγμα του 1844 το οποίο ορίζει ως πολίτευμα τη συνταγματική μοναρχία και σηματοδοτεί την επανεκκίνηση των πολιτικών διαδικασιών. Με το Σύνταγμα του 1864 καθιερώνεται το πολίτευμα της βασιλευόμενης δημοκρατίας, το οποίο διέπεται από την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας ‒όπως αναφέρει «ἅπασαι αἱ ἐξουσίαι πηγάζουσιν ἐκ τοῦ ἔθνους»‒, καθιστώντας τη συμμετοχή στις βουλευτικές εκλογές πυρήνα της πολιτικής συνείδησης του λαού. Ωστόσο, η κοινοβουλευτική λειτουργία ωριμάζει μόνο όταν, με την καθοριστική συμβολή του Χαρίλαου Τρικούπη, κατέστη απαραίτητη προϋπόθεση για το διορισμό κυβέρνησης η δεδηλωμένη εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας της Βουλής (1875). Η αναθεώρηση του Συντάγματος το 1911 συνδέεται με τη δράση του Ελευθέριου Βενιζέλου και την υιοθέτηση σημαντικών ρυθμίσεων με στόχο τον εκσυγχρονισμό του κράτους και την πολιτική σταθερότητα. Το Σύνταγμα του 1927, το οποίο σφραγίζει η σκέψη του Αλέξανδρου Παπαναστασίου και η ιστορική συγκυρία της Μικρασιατικής Καταστροφής, έθεσε τις σύγχρονες πολιτικές και κοινωνικές βάσεις της δημοκρατίας, εγκαθιδρύοντας το πολίτευμα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και καθιερώνοντας το θεσμό του αιρετού αρχηγού του κράτους. Το συντηρητικό Σύνταγμα του 1952 φέρει τα τραύματα της περιόδου του Εμφυλίου Πολέμου, αλλά παραχωρεί στις Ελληνίδες το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι.
Το Σύνταγμα του 1975 ολοκληρώνει τη μετάβαση στη δημοκρατία, μετά την επτάχρονη δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967. Μέσα από τα άρθρα του, διατυπώνεται σαφώς η συμπόρευση με τη σύγχρονη ευρωπαϊκή αντίληψη για τη δημοκρατία, το κράτος, τις ατομικές ελευθερίες και τα κοινωνικά δικαιώματα. Το Σύνταγμα του 1975, το οποίο έχει δεχθεί μέχρι στιγμής τρεις αναθεωρήσεις (6 Μαρτίου 1986, 6 Απριλίου 2001, 27 Μαΐου 2008), ισχύει έως σήμερα.
ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ
