Βασικά στοιχεία της νεωτερικότητας, όπως αυτή εκφράστηκε ήδη από τον 19ο αιώνα, συνιστούν η αναγνώριση των ατομικών ελευθεριών και η οργάνωση της κοινωνικής ζωής μέσα στο πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Η πίστη στη δυνατότητα συνεχούς προόδου της κοινωνίας, επρόκειτο όμως να κλονιστεί διεθνώς μέσα στη δίνη των δύο παγκοσμίων πολέμων και την ανάδυση ανελεύθερων καθεστώτων το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Για την Ελλάδα, οι συνθήκες αποδείχθηκαν ακόμη δυσχερέστερες: η Μικρασιατική Καταστροφή, ο Εθνικός Διχασμός, η μεταξική δικτατορία και τέλος η Κατοχή και ο Εμφύλιος Πόλεμος αποτέλεσαν τραυματικές εμπειρίες που κατέστησαν την πορεία αυτή ακόμη πιο επώδυνη. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 η ελληνική κοινωνία, παρά τις έντονες ακόμη διαιρετικές τομές του παρελθόντος, κατάφερε σε σημαντικό βαθμό να επουλώσει τις πληγές της κυρίως μέσα από την ανάπτυξη και τη συνακόλουθη άνοδο του βιοτικού επιπέδου. Παράλληλα, η πρόταξη του αιτήματος για την εμπέδωση των δημοκρατικών ελευθεριών και την άρση των διαχωριστικών γραμμών μεταξύ “νικητών” και “ηττημένων” αναδείχθηκε σε κυρίαρχο στοιχείο του πολιτικού λόγου και των διεκδικητικών δράσεων της δεκαετίας του 1960. Μιας δεκαετίας που έμελλε όμως να σφραγιστεί από τη βίαιη ανακοπή των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων από τη δικτατορία της 21ης Απριλίου.
Οι πραξικοπηματίες επέβαλαν εν μια νυκτί ένα τυραννικό καθεστώς φόβου και ανομίας, που κατέλυσε το δημοκρατικό πολίτευμα, και χαρακτηρίστηκε από την κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών: φυλακίσεις, βασανισμοί, εκτοπισμοί, διώξεις και δολοφονίες πολιτών. Οι ενεργοί θύλακες αντίστασης στο εσωτερικό και η διεθνής στήριξη του αντιδικτατορικού αγώνα στο εξωτερικό, υπογράμμιζαν την ευθύνη των πολιτών για την προάσπιση του πολιτεύματος έναντι οποιασδήποτε επιβουλής. Παρά ταύτα, το καθεστώς επιβίωνε, επιδρώντας παράλληλα καταλυτικά στη δομή της ελληνικής κοινωνίας και διαμορφώνοντας νοοτροπίες που σε μεγάλο βαθμό θα τη χαρακτηρίζουν στα επόμενα χρόνια. Επιπλέον, η καταπάτηση των δημοκρατικών ελευθεριών των Ελλήνων προκάλεσε μια επώδυνη και εξαιρετικά επικίνδυνη αποκοπή από την Ευρώπη: “πάγωμα” της συμφωνίας σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, αποπομπή από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Το τυραννικό καθεστώς, επομένως, ανέκοψε τη μακροπρόθεσμη προσπάθεια της χώρας να ενταχθεί πλήρως στον ανεπτυγμένο κόσμο. Το δράμα της Κύπρου, για το οπ¬οίο το καθεστώς των συνταγματαρχών έφερε την πρώτιστη ευθύνη, οδήγησε στην κατάρρευση της δικτατορίας, επιβεβαιώνοντας το φόβο του Γιώργου Σεφέρη, που μιλώντας για τη δικτατορία το 1969 είχε πει ότι «…ἡ τραγωδία περιμένει ἀναπότρεπτη στό τέλος».
Δεν επιτρέπεται η αναπαραγωγή και αναδημοσίευση του υλικού.
ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ
