Εκδήλωση με θέμα «Ελληνικός κοινοβουλευτισμός: κληρονομιές και προοπτικές»
Πραγματοποιήθηκε με επιτυχία, την Τρίτη 3 Δεκεμβρίου 2019, η εκδήλωση που διοργάνωσε το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία με θέμα «Ελληνικός κοινοβουλευτισμός: κληρονομιές και προοπτικές» στην αίθουσα Γερουσίας της Βουλής. Η εκδήλωση, που διοργανώθηκε με αφορμή την έκθεση «Βουλή των Ελλήνων. Οι σταθμοί μιας διαδρομής σχεδόν διακοσίων ετών», έγινε με σκοπό να ανοίξει ένας ευρύς και γόνιμος διάλογος σχετικά με το ελληνικό πολιτειακό παράδειγμα, τις καταβολές, την εξέλιξη και τις τύχες του.
Μετά από μια σύντομη εισαγωγή της δημοσιογράφου κ. Ξένιας Κουναλάκη, η οποία και συντόνισε τη συζήτηση, τον λόγο πήρε ο πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Κωνσταντίνος Αν. Τασούλας, ο οποίος αναφέρθηκε στις διακυμάνσεις μέσα από τις οποίες πέρασε ο κοινοβουλευτισμός στη χώρα μας. Παραθέτοντας συγκεκριμένα ιστορικά παραδείγματα, περιέγραψε πώς «μέσα από τη γοητεία αλλά και την αμαύρωσή του, ο κοινοβουλευτισμός έδωσε συναρπαστικά αποτελέσματα για την αλλαγή της εικόνας της χώρας». Επισήμανε ότι «από την πρώτη εμφάνισή του μέχρι και σήμερα, ο ελληνικός κοινοβουλευτισμός έχει την ιδιαιτερότητα να στηρίζεται σε θεσμούς οι οποίοι ήταν πολύ πιο πρωτοποριακοί από την κοινωνική πραγματικότητα της χώρας», προσθέτοντας ότι «ο κοινοβουλευτισμός είναι η μετατροπή σχεδίων και πολιτικών προγραμμάτων σε έργα που αλλάζουν τη ζωή μιας χώρας και ενός λαού». Αναφερόμενος στο σήμερα, τόνισε ότι «αυτό είναι ακριβώς το στοίχημα, για όσους από εμάς θέλουμε να επαναφέρουμε την αναγνώριση του κοινοβουλευτισμού στις συνειδήσεις του κόσμου. Αυτή είναι και η πιο γοητευτική πλευρά του κοινοβουλευτισμού». Ολοκληρώνοντας την τοποθέτησή του, ο πρόεδρος της Βουλής υπογράμμισε πως «ο κοινοβουλευτισμός, βγαίνοντας από την τελευταία μεγάλη δοκιμασία της χώρας και του εαυτού του, προσπαθεί να σταθεί στα πόδια του και να αποτελέσει έναν βασικό πυλώνα στη διατήρηση της χώρας έξω από την κρίση».
Στη συνέχεια, ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Νίκος Αλιβιζάτος παρατήρησε πως επί πολλές δεκαετίες η συζήτηση για τον κοινοβουλευτισμό ήταν παγιδευμένη ανάμεσα σε δύο σχολές σκέψης: αφενός την ιακωβίνικης προέλευσης κριτική της Αριστεράς, ότι δηλαδή η αληθινή δημοκρατία δεν είναι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία αλλά αυτή στην οποία ο λαός συμμετέχει καθημερινά μέσα από θεσμούς άμεσης δημοκρατίας, αφετέρου την ευθέως αντικοινοβουλευτική σχολή που κατηγορεί τον κοινοβουλευτισμό για φαυλότητα, με χαρακτηριστικά παραδείγματα την κριτική του Ιωάννου Μεταξά κατά τον Μεσοπόλεμο αλλά και της Χούντας των συνταγματαρχών. Βγαίνοντας από τα δέκα χρόνια της κρίσης, το περιορισμένο ενδιαφέρον για τον κοινοβουλευτισμό αρχίζει να ξεπερνιέται, όπως δείχνουν οι μελέτες για τους Κανονισμούς της Βουλής, η έκδοση του περιοδικού «Κοινοβουλευτική Επιθεώρηση», η διδασκαλία του Κοινοβουλευτικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο, το έργο της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής, αλλά και του Ιδρύματος της Βουλής. Στα 176 χρόνια που μεσολάβησαν από τη Βουλή του 1843 μέχρι σήμερα, ο κοινοβουλευτισμός είναι η κανονικότητα. Από τις 67 εκλογές που διεξήχθησαν, πάνω από τις 50 υπήρξαν άψογες. Τρείς είναι οι μεγάλοι σταθμοί: η εισαγωγή του κοινοβουλευτισμού το 1844, η απόπειρα εισαγωγής στην Ελλάδα ενός αυταρχικού μοντέλου με την καταστρατήγηση της αρχής της δεδηλωμένης από τον Βασιλέα Κωνσταντίνο Α΄, το 1915, και η αποκατάσταση της δημοκρατίας μετά το 1974 στα χνάρια ενός «πλειοψηφικού κοινοβουλευτισμού» που επιτρέπει την εναλλαγή δύο μεγάλων παρατάξεων στην εξουσία. Ο δικομματισμός, που στην Ελλάδα θεωρείται κανονικότητα, μπορεί μεν να οδηγεί σε όξυνση και σε έλλειψη συναινέσεων, ωστόσο περιορίζει διαχρονικά την ισχύ των δύο άκρων του πολιτικού φάσματος. Καταλήγοντας, ο κ. Νίκος Αλιβιζάτος, εξέφρασε την αισιοδοξία του για το μέλλον της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.
Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ηλίας Νικολακόπουλος, αναφερόμενος στη διαχρονική πορεία του ελληνικού κοινοβουλευτισμού, πρότεινε μια συγκριτική προσέγγιση από τη σκοπιά της πολιτικής επιστήμης. Εντάσσοντας το ελληνικό παράδειγμα στο ευρύτερο πλαίσιο του ευρωπαϊκού φάσματος, υποστήριξε ότι η διαδικασία του εκδημοκρατισμού και η εδραίωση μιας μαζικής ανταγωνιστικής πολιτικής διέρχεται από τέσσερα κομβικά σημεία ή βαθμίδες: την ενσωμάτωση των πολιτών, τη νομιμοποίηση των εκλογικών διαδικασιών, την αντιπροσώπευση των επιμέρους πολιτικών τάσεων και, τέλος, τη διαμόρφωση της εκτελεστικής εξουσίας αποκλειστικά μέσω των εκλογών. Οι διαδικασίες της ενσωμάτωσης των πολιτών και της νομιμοποίησης των εκλογών ολοκληρώνονται στην Ελλάδα μέχρι τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Η πάνδημη συμμετοχή του (ανδρικού) πληθυσμού στην εκλογική διαδικασία προσλαμβάνει τον χαρακτήρα «τελετής ομοφωνίας», ενώ η κατίσχυση του δικομματισμού απέναντι στον τοπικιστικό κατακερματισμό συμβάλλει στην ενοποίηση του εθνικού χώρου. Μετά το Κίνημα στο Γουδί ανοίγει ο δρόμος για τη διεύρυνση της αντιπροσώπευσης, την ανάδειξη νέων πολιτικών στελεχών και την έκφραση νέων κοινωνικών στρωμάτων. Η καθιέρωση της απλής αναλογικής, το 1926, δίνει τη δυνατότητα αντιπροσώπευσης και σε ταξικά κόμματα. Τέλος, η νομιμοποίηση της εκτελεστικής εξουσίας αποκλειστικά μέσω εκλογών υπονομεύεται από την αποχή στις εκλογικές διαδικασίες, αλλά και από τα κινήματα και πραξικοπήματα κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και του Μεσοπολέμου. Η περίοδος της Μεταπολίτευσης, με την ομαλή εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία, σηματοδοτεί την ολοκλήρωση της διαδικασίας του εκδημοκρατισμού στη χώρα μας.
Μετά τις αρχικές τοποθετήσεις, ακολούθησε συζήτηση και πλούσια ανταλλαγή απόψεων ανάμεσα στους ομιλητές.
Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο πρώην πρόεδρος της Βουλής κ. Απόστολος Κακλαμάνης και η πρώην πρόεδρος της Βουλής κα Άννα Μπενάκη -Ψαρούδα. Παρέστησαν οι αντιπρόεδροι της Βουλής κ.κ. Χαράλαμπος Αθανασίου και Αθανάσιος Μπούρας, ο γενικός γραμματέας της Βουλής, κ. Γεώργιος Μυλωνάκης, ο ειδικός γραμματέας της Βουλής κ. Βασίλειος Μπαγιώκος , βουλευτές, καθώς και μέλη της επιστημονικής και ακαδημαϊκής κοινότητας.
Από το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, εκτός από τη γενική γραμματέα, κ. Νίκη Μαρωνίτη, παρέστησαν ο πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής, κ. Τάσος Σακελλαρόπουλος, και μέλη της Εκτελεστικής και της Επιστημονικής Επιτροπής του Ιδρύματος.
Πριν την εκδήλωση, έγινε ξενάγηση στην έκθεση «Βουλή των Ελλήνων. Οι σταθμοί μιας διαδρομής σχεδόν διακοσίων ετών», στον εκθεσιακό χώρο του Ιδρύματος της Βουλής (Βασ. Σοφίας 11).
