Στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα, 28 Ιουνίου 2021, στον Κήπο του Νομισματικού Μουσείου στην Αθήνα, η παρουσίαση των εκδόσεων Σημειώσεις εις το Προσωρινὸν Πολίτευμα της Ελλάδος του Αδαμάντιου Κοραή και Ο Ιερεμίας Μπένθαμ και η Ελληνική Επανάσταση.
Tον κύκλο των εισηγήσεων άνοιξε ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νίκος Κ. Αλιβιζάτος, ο οποίος αναφέρθηκε στους «τρείς σοφούς γέροντες», Ιερεμία Μπένθαμ, Αδαμάντιο Κοραή και Θωμά Τζέφερσον, και στα περί πολιτεύματος κείμενά τους, ιδιαίτερα σε εκείνα που σχετίζονται με το πρώτο ελληνικό Σύνταγμα του 1822. Λαμπροί εκπρόσωποι του πνεύματος του Διαφωτισμού και οι τρείς, με κοινά χαρακτηριστικά τη βαθιά ουμανιστική παιδεία, τη γλωσσομάθεια και τον κοσμοπολιτισμό, υποστηρίζουν ανεπιφύλακτα το αντιπροσωπευτικό πολίτευμα, αντιτασσόμενοι στη μοναρχία και στα προνόμια της αριστοκρατίας. Επιχειρώντας μία συγκριτική προσέγγιση στα πολιτειολογικά τους κείμενα, ο Νίκος Αλιβιζάτος επισήμανε τις αποκλίσεις που παρουσιάζει η περίπτωση τόσο του λόγιου Κοραή, που ακολουθεί την ριζοσπαστική παράδοση του Διαφωτισμού και έχει ζήσει εκ του σύνεγγυς τη Γαλλική Επανάσταση, όσο και του νομομαθούς, διπλωμάτη και πολιτικού Τζέφερσον, βασικού συντάκτη της διακήρυξης της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας και πρώτου προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, σε σχέση με τις αντιλήψεις του ωφελιμιστή Βρετανού φιλόσοφου Μπένθαμ, που φιλοδοξεί να καταστεί «νομοθέτης του κόσμου».
Στην περίπτωση του Κοραή επικεντρώθηκε, στη συνέχεια, η ομιλία του ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην γενικού γραμματέα του Ιδρύματος της Βουλής, Παύλου Σούρλα. Περιγράφοντας το πνευματικό κλίμα που επικρατούσε στην Ευρώπη την εποχή του ώριμου Διαφωτισμού, ο ομιλητής επισήμανε την επίδραση που άσκησαν στον Κοραή, ιδιαίτερα στις αντιλήψεις του περί φυσικών δικαιωμάτων και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, ο Ούγκο Γκρότιους, θεμελιωτής του νεότερου Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου, και ο Τζων Λοκ, πατέρας του κλασικού φιλελευθερισμού. Ο «συνταγματισμός» του Κοραή θεμελιώνεται στις αξίες της ισότητας και της αμοιβαιότητας ενώ η έννοια του αγαθού είναι κοσμική και καλλιεργείται στην πολιτική κοινωνία, η οποία οφείλει να λειτουργεί με βάση τις αρχές του ελεύθερου δημόσιου διαλόγου και της διαφάνειας.
Ακολούθησε η εισήγηση του ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλους της Επιστημονικής Επιτροπής του Ιδρύματος της Βουλής, Κωνσταντίνου Παπαγεωργίου. Επιστημονικός επιμελητής του τόμου Ο Ιερεμίας Μπένθαμ και η Ελληνική Επανάσταση, ο Κ. Παπαγεωργίου παρατήρησε προκαταρκτικά ότι ο ωφελιμισμός του Βρετανού φιλοσόφου αφορά στη συνολική και όχι στην ατομική ωφέλεια και διέπεται από την αρχή της μέγιστης ευτυχίας. Θέτοντας το ερώτημα για το αν είναι φιλελεύθερος ο Μπένθαμ, επισήμανε το ενδιαφέρον του για την πολιτική κατάσταση σε Ευρώπη, Αμερική και Ρωσία, με γνώμονα τη απελευθέρωση όλων των καταδυναστευόμενων λαών, στοιχεία που τον καθιστούν έναν «φιλοσοφικό ακτιβιστή». Από την πλευρά του, ο Κοραής ως «φιλοσοφικός απολογητής» ενδιαφέρεται για τη δικαιολόγηση της εξουσίας και των θεσμών απέναντι στον πολίτη, εμπνέεται από τη θεωρία του κοινωνικού συμβολαίου και τον φιλελευθερισμό του Τζων Λοκ, ασπαζόμενος τη θεωρία περί φυσικών δικαιωμάτων και τις αρχές της ανεκτικότητας και της αμοιβαιότητας.
Τέλος, ο ακαδημαϊκός και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης, αφού αναφέρθηκε στην τριαντάχρονη ενασχόλησή του με το έργο του Κοραή, καρπός της οποίας ήταν και η επιστημονική επιμέλεια του τόμου Σημειώσεις εις το Προσωρινὸν Πολίτευμα της Ελλάδος, μίλησε για την έννοια της πολιτειακής μεταρρύθμισης στις διάφορες εκδοχές της, παραπέμποντας σε παραδείγματα τόσο από τη Βρετανία, την Ιβηρική Χερσόνησο και τη Λατινική Αμερική, όσο και από την πολιτειολογία της Ελληνικής Επανάστασης. Επισήμανε το γεγονός ότι ο Κοραής, ο οποίος αφιέρωσε τη ζωή του στη διαπαιδαγώγηση των Ελλήνων κατά την περίοδο του όψιμου Διαφωτισμού, ενώ στις συνθήκες της Παλινόρθωσης αναζωογονείται η εποχή των επαναστάσεων, εστιάζει την προσοχή του στο ελληνικό πολίτευμα, πρεσβεύοντας ότι χωρίς ελευθερία δεν υπάρχει δημοκρατία. Καταλήγοντας, σκιαγράφησε τη «μικρή ιστορία» της εκδοτικής τύχης του κειμένου του Κοραή, το οποίο, αν και γραμμένο το 1823, παρέμεινε άγνωστο για περισσότερο από έναν αιώνα και διασώθηκε χάρη στον «παλαιογραφικό ζήλο» του Θεμιστοκλή Βολίδη, που το ανακάλυψε και το δημοσίευσε το 1933, με πρόλογο του Γεωργίου Φιλάρετου.
Κλείνοντας την εκδήλωση, ο πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων και πρόεδρος του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, Κωνσταντίνος Αν. Τασούλας, με αφορμή την παρουσίαση των δύο εκδόσεων, των έργων του Κοραή και του Μπένθαμ, τόνισε ότι «η Ελληνική Επανάσταση του ’21 δεν ήταν μόνο ένας αγώνας ατσαλένιος, που κράτησε, ευτυχώς, πολλά χρόνια ώστε να αναγκάσει τις Μεγάλες Δυνάμεις να την αντιληφθούν και να την χειριστούν ως ένα σοβαρό διπλωματικό ζήτημα που έχρηζε επιλύσεως, ήταν και ένα πρωτοποριακό εργαστήριο ιδεών όπου σοφοί άνθρωποι, Έλληνες και ξένοι, ενεπνεύσθησαν και ενέπνευσαν».
Την εκδήλωση, την οποία συντόνισε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και γενικός γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής, Ευάνθης Χατζηβασιλείου, τίμησαν με την παρουσία τους οι πρώην πρόεδροι της Βουλής, Απόστολος Κακλαμάνης και Άννα Μπενάκη-Ψαρούδα, οι αντιπρόεδροi της Βουλής, Χαράλαμπος Αθανασίου, Αθανάσιος Μπούρας και Απόστολος Αβδελάς, ο βουλευτής Δημήτρης Καιρίδης, ο πρέσβης ε.τ., Γιώργος Πουκαμισάς, και ο Πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητα Αθηνών, Αλβέρτος Ταραμπουλούς. Παρέστησαν επίσης η πρώην υφυπουργός, Καλλιόπη Μπουρδάρα, ο Διευθυντής του Γραφείου του υφυπουργού Άμυνας, Αλκιβιάδη Στεφανή, ταξίαρχος Κωνσταντίνος Σολκίδης, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ανταποκριτών Διεθνών ΜΜΕ Ελλάδας, Θύμιος Τσικνής, πανεπιστημιακοί, ερευνητές καθώς και μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής και της Επιστημονικής Επιτροπής του Ιδρύματος της Βουλής.
