Παρουσίαση έκδοσης: Η Μακεδονία στο ελληνικό Κοινοβούλιο, 1897-1989
H Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης έχει αναδειχθεί σε θεσμό για τον κόσμο του βιβλίου, σε τόπο συνάντησης συγγραφέων, αναγνωστών και αναγνωστριών, φορέων και εκδοτών. Η φετινή 21η Έκθεση (8-11.5.2025), με οργανωτή το Ελληνικό Ίδρυμα Βιβλίου και Πολιτισμού (ΕΛΙΒΙΠ) και τιμώμενη χώρα την Ιταλία, αποτέλεσε ένα ακόμα ανοδικό σταθμό, καθώς φιλοξένησε 850 εκθέτες από 40 χώρες και περισσότερες από 600 εκδηλώσεις, με ευρύ φάσμα θεματικών, όπως η γυναικεία λογοτεχνία, η τεχνητή νοημοσύνη, η κλιματική κρίση και τα Βαλκάνια. Το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων έδωσε το «παρών» και φέτος στη μεγάλη αυτή γιορτή του βιβλίου, με δικό του περίπτερο και παρουσιάζοντας, το Σάββατο 10 Μαΐου, στον χώρο της έκθεσης, τη νέα έκδοση Η Μακεδονία στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, 1897-1989 (επιστημονική επιμέλεια Βασίλης Κ. Γούναρης και Ιωάννης Δ. Στεφανίδης), συνέκδοση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων και του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα και της Νεότερης Ιστορίας της Μακεδονίας (ΙΜΜΑ).
Ανοίγοντας την εκδήλωση, η διευθύντρια του ΙΜΜΑ Αθηνά Παυλίδου αναφέρθηκε στους συντελεστές του τόμου και στη γόνιμη συνεργασία του Μουσείου και του Ιδρύματος της Βουλής, το οποίο και ευχαρίστησε θερμά. Στη συνέχεια, διαβάστηκε μήνυμα του υφυπουργού Ανάπτυξης και βουλευτή Α΄ Θεσσαλονίκης Σταύρου Καλαφάτη, ο οποίος επισήμανε τη σημασία της έκδοσης, η οποία φωτίζει σημαντικές πτυχές του εθνικού θέματος, όπως αυτό αναδεικνύεται μέσα από το κοινοβουλευτικό έργο.
Ο Βασίλης Κ. Γούναρης (καθηγητής του ΑΠΘ και συνεπιμελητής του τόμου) ξεκίνησε, παρατηρώντας ότι οι λέξεις που ακούγονται στο Κοινοβούλιο ζουν δύο φορές: η πρώτη, είναι τη στιγμή που εκφωνούνται∙ ενώ η δεύτερη, όταν γίνονται αντικείμενο μελέτης. Αναφέρθηκε στη στενή προσωπική του σχέση, από τα πρώτα επιστημονικά του βήματα, με το Κέντρο Έρευνας Μακεδονικής Ιστορίας και Τεκμηρίωσης του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, του οποίου διετέλεσε και διευθυντής. Παρουσίασε, εν συνεχεία, το επιστημονικό έργο υποδομής του Μουσείου, με βασικούς άξονες, πρώτον την απόκτηση και αξιοποίηση σπουδαίου αρχειακού υλικού από την Ελλάδα και το εξωτερικό και, δεύτερον, την εκπόνηση ερευνητικών προγραμμάτων, τα οποία δεν περιορίζονται στο θέμα του Μακεδονικού Αγώνα, αλλά εκτείνονται σε πολύ ευρύτερα πεδία, όπως η εξωτερική πολιτική, οι ταυτότητες, η συλλογική μνήμη. Σε αυτές τις γερές βάσεις, είπε, η συνεργασία του Μουσείου με το Ίδρυμα της Βουλής, υπήρξε ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός. Αναφέρθηκε στην πλειάδα ερευνητών που συνεργάστηκαν στο ερευνητικό πρόγραμμα που απέληξε στον τόμο, ενώ ευχαρίστησε τον τέως πρόεδρο της Βουλής (και σημερινό πρόεδρο της Δημοκρατίας), Κωνσταντίνο Τασούλα, και τον νυν πρόεδρο της Βουλής, Νικήτα Κακλαμάνη, καθώς και τον γενικό γραμματέα του Ιδρύματος, καθηγητή Ευάνθη Χατζηβασιλείου.
O Κώστας Κωστής (ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης) ξεκίνησε με δύο προκαταρκτικά σχόλια. Το πρώτο αφορούσε την εξαιρετικά αξιόλογη για την ιστοριογραφία δραστηριότητα του Ιδρύματος της Βουλής και το δεύτερο τον θαυμασμό του για το βάθος και το εύρος της επιστημονικής δουλειάς των επιμελητών του τόμου Βασίλη Γούναρη και Ιωάννη Στεφανίδη. Προχωρώντας στον τόμο, επισήμανε ότι το Μακεδονικό αποτελεί μοχλό για τον εκσυγχρονισμό του ελληνικού κράτους στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα, καθώς λ.χ. η συγκρότηση αξιόμαχου στρατού και η δημιουργία υποδομών θεωρούνται προϋποθέσεις για την επιτυχή διεκδίκηση της Μακεδονίας. Αναφέρθηκε, στη συνέχεια, στην «γκρίνια» που αναπτύσσεται, μετά την ενσωμάτωση της Μακεδονίας, για τη στάση του «αθηναϊκού κράτους» απέναντί της. Ο ομιλητής τόνισε τις πολύ μεγάλες διαφορές (οικονομικές, οικιστικές, βιοτικές) που καταγράφονται, μεταξύ της Βόρειας Ελλάδας και των νοτιότερων περιοχών ακόμα και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και την πρόοδο που συντελείται.
Ο Ιωάννης Δ. Στεφανίδης (καθηγητής του ΑΠΘ και συνεπιμελητής του τόμου) μίλησε για την έρευνα που κατέληξε στον τόμο, η οποία είχε τρεις βασικές θεματικές: την ιστορία (διπλωματική και πολιτική), την οικονομία και την πολιτική επιστήμη. Στη συνέχεια, αναφέρθηκε στην ιδιαιτερότητα της Μακεδονίας, εξηγώντας γιατί είναι τόσο σημαντική, διαχρονικά, για την ελληνική πολιτική και κοινωνία. Ο ομιλητής, διερευνώντας τα αισθήματα ανασφάλειας, πικρίας και αδικίας που διαπερνούν την τοπική ιδεολογία, επισήμανε μια σειρά λόγους. Ανάμεσά τους, οι συνέπειες των πολεμικών επιχειρήσεων σε μια μακρά περίοδο (με έναρξη τους Βαλκανικούς Πολέμους και τέλος τον Εμφύλιο), οι κοινωνικές και εθνοτικές ανομοιομορφίες, καθώς η επιλογή του κράτους για αθρόα εγκατάσταση προσφυγικών πληθυσμών μετά το 1922 στη Μακεδονία και τη Θράκη. Στη συνέχεια, ο Ι.Δ. Στεφανίδης έδωσε ένα πανόραμα του τόμου, παρουσιάζοντας τα άρθρα, ενώ έκλεισε με αναφορές στα μεταπολιτευτικά Κέντρα Εντατικής Προγραμματικής Αναπτύξεως της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ένα γενναίο εγχείρημα συνολικής αποκέντρωσης. Η αποτίμηση των λόγων που δεν ευοδώθηκαν είναι εξαιρετικά χρήσιμη και σήμερα, κατέληξε.
***************************************
Στη συζήτηση που ακολούθησε αναδείχθηκαν θέματα. όπως αν οι ευθύνες του ελληνικού κράτους αποτελούν άλλοθι, στερεότυπο ή πραγματικότητα, η βορειοελλαδίτικη ταυτότητα, η ιστορική διάσταση του ρόλου των τοπικών βουλευτών.
Την εκδήλωση, που έγινε στην αίθουσα «Λόγος» (Περίπτερο 12) της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, τίμησαν με την παρουσία τους: ο Στράτος Σιμόπουλος, βουλευτής Α΄ Θεσσαλονίκης, ο Χρήστος Μήττας, αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού και Αθλητισμού, ως εκπρόσωπος της περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας Νανάς Αηδονά, ο πανοσιολογιώτατος αρχιμανδρίτης π. Γρηγόριος Παπούλας, ως εκπρόσωπος του παναγιωτάτου μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κ. Φιλοθέου, ο πλοίαρχος Δημήτριος Πατσίκας, διοικητής του Ναυτικού Σταθμού Βορείου Ελλάδος (ΝΑΣΒΕ), ο Γιώργος Πασχαλίδης, πρώην υπουργός Μακεδονίας - Θράκης, ο Iωάννης Xασιώτης, ομότιμος καθηγητής της Νεότερης Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ και τέως πρόεδρος του ΙΜΜΑ, ο Γιώργος Κωνσταντινίδης, πρόεδρος της Φιλοπτώχου Αδελφότητος Ανδρών Θεσσαλονίκης (ΦΑΑΘ), μέλη του Συλλόγου «Οι Φίλοι του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα», πολλοί πανεπιστημιακοί, εκδότες, φίλοι και συνεργάτες του ΙΜΜΑ και του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων, καθώς και πλήθος βιβλιόφιλων της ΔΕΒΘ.