Το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, στο πλαίσιο του κύκλου «Πρόσωπα Άξια Τιμής», οργάνωσε εκδήλωση για τη ζωή και το έργο του Κωνσταντίνου Δοξιάδη την Τετάρτη 29 Οκτωβρίου στην αίθουσα εκδηλώσεων της Βουλή των Ελλήνων (Αμαλίας 22-24).
O γενικός γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής, καθηγητής Ευάνθης Χατζηβασιλείου, ανοίγοντας τη βραδιά, είπε ότι ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης υπήρξε ένας μεγάλος Έλληνας, μια προσωπικότητα διεθνής καθ’ όλα, που έπαιξε ρόλο καταλύτη και επιταχυντή στην προσπάθεια της χώρας μας να ενταχθεί στον ανεπτυγμένο κόσμο. Η κοινωνία μας, είπε, οφείλει πάρα πολλά στον Δοξιάδη, ο οποίος άνοιξε δρόμους με πολλούς τρόπους και σε διάφορα πεδία: στη μέθοδο και τη συστηματικότητα, στη μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας, στη διεύρυνση της σκέψης στους διεθνείς ορίζοντες, στη μεταπολεμική Ελλάδα.
Ο συντονιστής της εκδήλωσης Τάσος Σακελλαρόπουλος (ιστορικός, υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, μέλος της επιστημονικής επιτροπής του Ιδρύματος της Βουλής), ξεκινώντας, ευχαρίστησε ιδιαίτερα την οικογένεια Δοξιάδη για τη συνεργασία της. Χαρακτήρισε τον Δοξιάδη κοσμοπολίτη αστό, καλλιεργημένο, παρεμβατικό και διεθνή, ο οποίος με την ποιότητα και την επίδραση της επιστημονικής του παρέμβασης υπηρέτησε την έννοια του κοινού καλού και τη φροντίδα για τους αδύναμους εμπνεόμενος και από την οικογενειακή του παράδοση.
Ο Νίκος Κατσίκης (επίκουρος καθηγητής πολεοδομίας στο Delft University of Technology) αναφέρθηκε στην Οικουμενόπολη (το όραμα του Δοξιάδη για το πώς, με τη συνεχόμενη αστικοποίηση, οι πόλεις θα αρχίσουν να ενώνονται μεταξύ τους, δημιουργώντας αστικά συμπλέγματα), εστιαζόμενος στους τρόπους με τους οποίους ο Δοξιάδης έχει επηρεάσει το έργο των σημερινών πολεοδόμων. Η σκέψη του Δοξιάδη, είπε, είναι πιο ολιστική από τον τρόπο που συζητάμε σήμερα περί «Urban Age», την αστική εποχή, κατά την οποία πάνω από το 50% του πληθυσμού ζει σε πόλεις. Ο Δοξιάδης, συνέχισε, είχε αναπτύξει μια συστηματική αντίληψη για τον αστικό μεταβολισμό και είναι σήμερα γόνιμο να ξαναπιάσουμε το νήμα του προβληματισμού του, καθώς η παγκοσμιοποίηση δημιούργησε έναν «Οικουμενότυπο» που προφανώς δεν ήταν σχεδιασμένος, γεννώντας πάμπολλα ζητήματα οικολογικής ανισότητας, κοινωνικής ανισότητας. Ένα βασικό ερώτημα που τίθεται σήμερα, κατέληξε ο ομιλητής, είναι αν πρέπει να γυρίσουμε πίσω ξαναφτιάχνοντας τον εθνικό χώρο σαν χώρο συγκρότησης αυτής της Οικουμενόπολης ή αν χρειάζεται να αναζητήσουμε πιο συνεργατικά διεθνικά μοντέλα.
Ο Αλέξανδρος-Ανδρέας Κύρτσης (ομότιμος καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών) επισήμανε ότι η συμβολή του Δοξιάδη δεν περιορίζεται στην θεωρία και την πράξη του πολεοδομικού σχεδιασμού, αλλά εκτείνεται και στο πεδίο της κοινωνικοοικονομικής ανασυγκρότησης. Ο ίδιος και το γραφείο του, είπε, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση πολεοδομικών διαστάσεων της κοινωνικοοικονομικής πολιτικής, κυρίως σε υπό ανάπτυξη χώρες, πολλές από τις οποίες αποτινάσσουν, τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, τον αποικιακό ζυγό και αναζητούν τον δρόμο προς την πρόοδο – από το Ιράκ και την Αίγυπτο μέχρι την Γκάνα, το Πακιστάν, τη Βραζιλία και πολλές ακόμα. Ωστόσο, συνέχισε, η δράση του δεν περιορίστηκε εκεί, καθώς το 1965 του ανατέθηκε στις ΗΠΑ η Μελέτη Ανάπτυξης του Ντιτρόιτ, ένα μεγαλεπήβολο έργο, το οποίο τελικά δεν υλοποιήθηκε. Τέλος, ο ομιλητής αναφέρθηκε στις ελληνικές ρίζες της σκέψης και της πρακτικής του Δοξιάδη – όχι μόνο στις θεωρίες της αρχαίας πόλης, που αποτέλεσαν πηγή έμπνευσής του, αλλά και σε δύο βιωματικά στοιχεία: η αποκατάσταση των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής στην οποία πρωταγωνίστησε ο πατέρας του, Απόστολος, καθώς και ο συντονισμός της ανασυγκρότησης της Ελλάδας μετά την Κατοχή που ανέλαβε ο ίδιος, επέδρασαν σημαντικά στον τρόπο που αντιλαμβανόταν τα στεγαστικά και οικιστικά ζητήματα, αλλά και γενικότερα τα ζητήματα κοινωνικής πολιτικής.
Ο Δημήτρης Φιλιππίδης (ομότιμος καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο) αναφέρθηκε σε βασικές πτυχές των θεωρητικών επιτευγμάτων του Δοξιάδη, εστιαζόμενος σε τρία βιβλία του: Architecture in Transition (1963), Between Dystopia and Utopia (1966) και Ekistics: An Introduction to the Science of Human Settlements (1968). Αναφέρθηκε στην «εντοπία», έναν όρο τον οποίο επινοεί ο Δοξιάδης για να περιγράψει την ιδανική κοινότητα, η οποία όμως πραγματώνεται πάνω στη Γη, στο πλαίσιο της επιμονής του για την κατασκευή ολιστικής θεωρίας. Ο Δοξιάδης, είπε ο ομιλητής, από την μια κοιτούσε προς το μέλλον και από την άλλη στο παρελθόν· όχι όμως οποιοδήποτε παρελθόν, αλλά εκείνο της ελληνικής αρχαιότητας, ως σταθερή πηγή έμπνευσης, ακόμα και ως προς τις πολεοδομικές προδιαγραφές. Ο Δοξιάδης πίστευε στην απόλυτη αξία των προτύπων, θεωρώντας ότι όσες απαντήσεις πηγάζουν από την ελληνική αρχαιότητα είναι αιώνιες. Βασικός στόχος και διαρκής αναζήτησή του, κατέληξε, ήταν να δείξει ότι υπάρχει κάτι χειροπιαστό ανάμεσα στα δύο αυτά άκρα: την απεχθή δυστοπία των συγχρόνων οικισμών και την ουτοπία, το μη ρεαλιστικό όραμα της ιδανικής πόλης.
Ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης (αρχιτέκτων, ομότιμος καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο) αναφέρθηκε στα δώδεκα συμπόσια που οργάνωσε ο Δοξιάδης στη Δήλο, από το 1963 μέχρι το 1975, όπου συναντήθηκαν δημιουργοί και στοχαστές από όλο τον πλανήτη. Ο Δοξιάδης, είπε, μελέτησε την οργάνωση του χώρου στην αρχαία Ελλάδα, κυρίως σε ιερά και αγορές, αναζητώντας μια άδηλη και άρρηκτη σχεδιαστική τάξη, η οποία θα επέτρεπε να δούμε την αρμονία του χώρου στον αρχαίο κόσμο, προκειμένου να σχεδιάσουμε έναν ιδανικό σύγχρονο κόσμο. Στον Δοξιάδη, είπε ο ομιλητής, υπάρχουν τρεις αρχαιότητες: η αρχιτεκτονική αρχαιότητα της διατριβής του, με τη μοντέρνα γεωμετρική και κινηματογραφική ματιά σε ένα εξιδανικευμένο αλλά ακατοίκητο πλέον κόσμο· η ουτοπική αρχαιότητα του Τόμας Μορ, στην ανθρώπινη κοινότητα της οποίας κατοικούν οι απόγονοι του ελληνικού λόγου που διαβάζουν τα αρχαία κείμενα από το πρωτότυπο· και, τέλος, η αρχαιολογική αρχαιότητα των αρχαίων ελληνικών πόλεων, που φιλοδοξεί να κάνει την αρχαία πόλη κτήμα της επιστήμης του οικιστικού σχεδιασμού, με τη διεπιστημονικότητα που χαρακτήριζε την σκέψη του Δοξιάδη. Οι τρεις αυτές αρχαιότητες συνυπάρχουν και επικαλύπτονται στη σκέψη και το έργο του, από τα χρόνια των σπουδών έως τα Συμπόσια της Δήλου: συνδυάζοντας τις βασικές αρχές και τα ιδεώδη με εφαρμόσιμες πρακτικές, ο Δοξιάδης έδωσε μια δυναμική διεπιστημονική και επιτελική κατεύθυνση σε όσους αναλαμβάνουν να σχεδιάσουν τον χώρο των ανθρώπων, η οποία θεμελιώνεται στις εμπειρίες του παρελθόντος, πατάει στη Γη και έχει στραμμένο το βλέμμα στο μέλλον, κατέληξε ο ομιλητής.
Ανάμεσα στο πολυπληθές κοινό που είχε κατακλύσει την αίθουσα, διακρίναμε, εκτός από πολλά μέλη της οικογένειας Δοξιάδη, τον πρώην πρόεδρο της Βουλής Νίκο Βούτση, καθώς και την πρώην πρόεδρο του Συνασπισμού και πρώην Ευρωπαία επίτροπο Μαρία Δαμανάκη.
