Ειδικό Αφιέρωμα: Δημήτριος Καλιτσουνάκης
Στο έργο του Δημητρίου Καλιτσουνάκη (1888-1982), ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της ελληνικής οικονομικής σκέψης στα χρόνια του Μεσοπολέμου, ήταν αφιερωμένη η εκδήλωση του Ιδρύματος της Βουλής την Τετάρτη 16 Οκτωβρίου 2024. Η εκδήλωση, ενταγμένη στον κύκλο «Ειδικά Αφιερώματα», πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα της Γερουσίας, στο Μέγαρο της Βουλής.
Την εκδήλωση άνοιξε ο Βασίλειος Βασδέκης, πρύτανης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Αναφέρθηκε στην ισχυρή παρουσία του Καλιτσουνάκη, η οποία σφράγισε το Ίδρυμα, καθώς διετέλεσε για 37 χρόνια καθηγητής και επανειλημμένα πρύτανης (αρχικά Ανωτάτη Εμπορική και μετέπειτα Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών). Παρουσίασε εν συνεχεία την προσπάθεια που καταβάλλει το Πανεπιστήμιο για την επιστημονική μελέτη της ιστορίας του και την ανάδειξη του πλούτου της βιβλιοθήκης του, σημειώνοντας ότι στην «Πυξίδα» (ιδρυματικό αποθετήριο και ψηφιακή βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου) είναι ελεύθερα προσβάσιμα σε ηλεκτρονική μορφή πάνω από 70 μελέτες και μεταφράσεις του Καλιτσουνάκη, δημοσιευμένες στο Αρχείον Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών.
Η Χάιδω Μπάρκουλα (εργαστηριακό διδακτικό προσωπικό, Τμήμα Κοινωνιολογίας του ΕΚΠΑ και υπεύθυνη Αρχειακών Συλλογών του Ιστορικού Αρχείου του ΕΚΠΑ), ξεκινώντας από ένα βιογραφικό περίγραμμα του Καλιτσουνάκη, με έμφαση στα χρόνια των σπουδών, εστιάστηκε στην πανεπιστημιακή του δραστηριότητα. Αναφέρθηκε στις δυο ανώτατες σχολές που ιδρύονται τον Μεσοπόλεμο, τη Γεωπονική και την Εμπορική (σήμερα Γεωπονικό και Οικονομικό Πανεπιστήμιο), δείγμα ωρίμανσης μια νέας αντίληψης για την παιδεία, που παρακολουθεί τις ευρωπαϊκές εξελίξεις και ανοίγεται στην κοινωνία και την οικονομία. Ανέδειξε στη συνέχεια, μέσα από αρχειακά τεκμήρια, τη συμβολή του Καλιτσουνάκη στην ανάπτυξη της ΑΣΟΕΕ. Η συμβολή του, όπως είπε, υπήρξε καταλυτική –διδακτικά, επιστημονικά και διοικητικά– στη σχολή, προπολεμικά και μεταπολεμικά, αλλά και γενικότερα στην οικονομική σκέψη, στην οποία έθεσε τους θεμέλιους λίθους.
Ο Κωνσταντίνος Ρεπαπής (επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ) ανέπτυξε μια σημαντική πτυχή του έργου του Δημητρίου Καλιτσουνάκη: τη διαμόρφωση της νομισματικής του σκέψης, κατά τα ταραγμένα πολιτικά και συγχρόνως πλούσια πνευματικά χρόνια του Μεσοπολέμου. Τόνισε ότι ο Καλιτσουνάκης παρακολουθώντας τη διεθνή επιστημονική συζήτηση, απορρίπτει τις αφηρημένες θεωρητικές προσεγγίσεις (είτε πρόκειται για το νεοκλασικό είτε για το κεϋνσιανό μοντέλο) και εστιάζεται στο πραγματικό πρόβλημα της νομισματικής αστάθειας στην Ελλάδα, αναζητώντας εμπειρικές λύσεις οι οποίες να είναι αποτελεσματικές. Τέλος, επισήμανε ότι ο Καλιτσουνάκης, στα ζητήματα της νομισματικής πολιτικής, αναδεικνύει πρωτοποριακά τη σχέση κέντρου και περιφέρειας, υποστηρίζοντας ότι μια φυγή από τον κανόνα του χρυσού –βασικό θέμα που ταλανίζει την νομισματική θεωρία και πράξη της εποχής– μπορεί να είναι χρήσιμη για τις ισχυρές οικονομίες, δεν έχει όμως τα ίδια πλεονεκτήματα για την περιφέρεια.
Ο Μιχάλης Ψαλιδόπουλος (ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ, σύμβουλος στο Ινστιτούτο για την Ελληνική Ανάπτυξη και Ευημερία (IHGP) του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος) ξεκίνησε με μια προσωπική ανάμνηση: το 1982, τη μέρα της κηδείας του Καλιτσουνάκη, το Α΄ Νεκροταφείο γεμάτο από κόσμο. Ήταν κυρίως φοιτητές και φοιτήτριές του, και, όπως είπε, η εικόνα αυτή αποτυπώνει παραστατικά τη στενή σχέση, τη μέριμνα και τους ισχυρούς δεσμούς που δημιουργούσε με τους μαθητές του. Ο ομιλητής σκιαγράφησε την ισχυρή προσωπικότητα του τιμώμενου, και ως δείγμα της ακεραιότητάς του ανέφερε την κατάθεσή του στη δίκη του Δημήτρη Μπάτση, παρά τις ιδεολογικές του διαφορές. Ο Καλιτσουνάκης, είπε, οπαδός της κρατικής παρέμβασης και του κοινωνικού κράτους, μέτοχος των ιδεών του δημοκρατικού σοσιαλισμού, ήταν ανοιχτός στους διεθνούς ορίζοντες. Μια από τις βασικές συνεισφορές του στάθηκε, μέσα από το πρωτότυπο και μεταφραστικό του έργο, η οικείωση του ελληνικού αναγνωστικού κοινού με κλασικούς της οικονομικής σκέψης, όπως ο Άνταμ Σμιθ, ο Τζων Στιούαρτ Μιλ, ο Μάλθους κ.ά. Ο Καλιτσουνάκης, κατέληξε, υπήρξε ένας γίγαντας της συγγραφής, της διδασκαλίας και της έρευνας και κατέχει επάξια μια σημαίνουσα θέση στο πάνθεον της ιστορίας της οικονομικής σκέψης στην Ελλάδα.
Κλείνοντας, η Ισμήνη Κριάρη (τ. πρύτανις του Παντείου Πανεπιστημίου, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Ίδρυματος της Βουλής, πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής), η οποία συντόνισε την εκδήλωση, έκανε δύο επισημάνσεις. Πρώτον, τόνισε τη σημασία του Αρχείου Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών» (του οποίου εκδότης και ψυχή υπήρξε ο Καλιτσουνάκης, εξού και είναι γνωστό ως «Αρχείο Καλιτσουνάκη») ως φόρουμ ιδεών για την οικονομική σκέψη και γενικότερα τις κοινωνικές επιστήμονες. Δεύτερον, θύμισε τη φροντίδα του για τη διάδοση της γνώσης και τη μόρφωση του λαού, αναφερόμενη στη σειρά «Βιβλιοθήκη Κοινωνικής Επιστήμης», στα Χανιά, όπου το 1919 μεταφράζει την Κοινωνιολογία του Εμιλ Ντυρκέμ.
Ο γενικός γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής, καθηγητής Ευάνθης Χατζηβασιλείου ευχαρίστησε τους ομιλητές, και ιδίως στην Ισμήνη Κριάρη, έπειτα από εισήγηση της οποίας οργανώθηκε η εκδήλωση. Οι εισηγήσεις, είπε, οι οποίες θα αναρτηθούν στο διαδίκτυο και θα εκδοθούν από το Ίδρυμα, μας βοηθάνε να γνωρίσουμε τη σημαίνουσα αυτή μορφή, που διαμόρφωσε την ελληνική οικονομική σκέψη.